Triển khai binh lực

Nhân viên của Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ Bảo hộ Solomon (BSIPDF) và trinh sát duyên hải Martin Clemens (đứng giữa), những người làm nhiệm vị trinh sát và dẫn đường cho quân Đồng Minh trong chiến dịch Guadalcanal.

Lực lượng Đồng Minh nhờ nhận được tin báo từ những người dân sống trên quần đảo Solomon, trong đó có trung sĩ đã về hưu Jacob C. Vouza thuộc lực lượng cảnh sát bản địa, dưới dưới sự chỉ huy của Martin Clemens, một trinh sát duyên hải nguyên là sĩ quan của Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ Bảo hộ Solomon (BSIPDF) và nhiều nguồn khác từ các cơ quan tình báo Đồng Minh biết được quân Nhật đã xuất hiện ở phía đông Lunga Point. Để tìm hiểu kĩ hơn, ngày 19 tháng 8, một đội trinh sát bao gồm 60 thủy quân lục chiến và 4 người dân bản địa, chỉ huy bởi đại úy Charles H. Brush đã tiến về phía đông phòng tuyến Lunga.[15][16] Cùng lúc đó, đại tá Ichiki cũng lệnh cho 38 người, chỉ huy bởi sĩ quan thông tin của ông đi thăm dò các vị trí Đồng Minh và thiết lập một trung tâm thông tin. Vào khoảng 12 giờ ngày 19 tháng 8 tại Koli Point, đội trinh sát của Brush đã phát hiện và truy kích đội trinh sát Nhật Bản, tiêu diệt gần hết đội trinh sát này và chỉ còn 5 lính Nhật bỏ chạy được đến Taivu. 3 người lính thủy quân lục chiến tử trận và 3 người khác bị thương.[i][17] Tài liệu thu giữ được trong xác chết một số sĩ quan Nhật đã cho thấy họ thuộc về một đơn vị có quân số lớn và sơ đồ chi tiết các vị trí thủy quân lục chiến Hoa Kỳ tại Lunga Point.[16] Tuy nhiên các tài liệu này cũng không chỉ rõ quân số chính xác của người Nhật cũng như khi nào và ở đâu cuộc tấn công sẽ diễn ra.[18]

Để chống lại cuộc tấn công từ phía đông, lực lượng thủy quân lục chiến dưới sự chỉ huy của tướng Vandegrift đã chuẩn bị việc phòng thủ ở phía đông phòng tuyến Lunga. Một số sử gia Hoa Kỳ đã xác định vị trí khu vực phòng thủ phía đông phòng tuyến Lunga là con sông Tenaru. Sông Tenaru, mặc dù vậy, thực tế lại nằm ở một vị trí xa hơn về phía đông. Con sông thực sự bao quanh phía đông phòng tuyến Lunga là con sông Ilu, còn gọi là lạch Alligator theo cách gọi của người dân địa phương. Lạch Alligator, không hẳn là con sông mà thực chất là vụng thủy triều bị ngăn cách với đại dương bởi một doi cát rộng từ 7 đến 15 m (25–50 ft) và dài 30 m (100 ft)...[19] Dọc theo phía tây lạch Alligator, đại tá Clifton B. Cates, chỉ huy Trung đoàn Thủy quân lục chiến số 1, đã cho bố trí hai tiểu đoàn 1 và 2.[20][21] Ngoài ra, để gia cố thêm việc phòng thủ doi cát lạch Alligator, Cates đã cho bố trí 100 quân từ Tiểu đoàn Vũ khí Đặc biệt số 1 trang bị 2 pháo chống tăng 37mm với đầu đạn ghém.[22] Lực lượng pháo binh thủy quân lục chiến, bao gồm cả pháo 75mm và 105mm đã cho chỉnh lại mục tiêu pháo kích về phía đông vào doi cát trên con lạch Alligator, trong khi các quan sát viên pháo binh lựa chọn vị trí chiến đấu phía trước phòng tuyến thủy quân lục chiến.[23] Thủy quân lục chiến đã phải làm việc trong suốt ngày 20 tháng 8 để gia cố trận địa phòng thủ càng nhanh càng tốt trước khi trời tối.[20]

Sau khi biết tin toán trinh sát của mình đã bị tiêu diệt, đại tá Ichiki đã nhanh chóng điều một tiểu đoàn đi chôn cất xác đồng đội và dẫn phần còn lại của đơn vị mình hành quân trong đêm 19 tháng 8 và cuối cùng đã dừng lại vào lúc 4 giờ 30 phút sáng ngày 20 tháng 8 tại một địa điểm cách khoảng vài dặm so với các vị trí của thủy quân lục chiến Hoa Kỳ ở phía đông Lunga Point. Tại đây, ông đã cho quân lính của mình chuẩn bị sẵn sàng cho một cuộc tấn công vào đêm hôm đó.[24]

Cuộc tấn công của quân Nhật

Bản đồ trận đánh vào ngày 21 tháng 8.

Chỉ vừa sau nửa đêm ngày 21 tháng 8, lực lượng chính của đơn vị Ichiki đã đến được bờ phía đông lạch Alligator và bất ngờ khi trông thấy các vị trí thủy quân lục chiến bố trí "quá xa sân bay."[25] Các chiến sĩ thủy quân lục chiến nghe được những âm thanh lách cách và tiếng người cũng như một số âm thanh khác trước khi rút về bờ phía tây con lạch. Lúc 1 giờ 30 phút sáng, trung đoàn Ichiki bắt đầu cuộc tấn công vào phòng tuyến thủy quân lục chiến bên bờ tây con lạch bằng một đợt tấn công của 100 lính Nhật băng qua doi cát với hỏa lực yểm trợ từ súng cối và súng máy.[26] Hỏa lực súng máy và đạn pháo ghém 37mm của Mỹ đã đốn hạ phần lớn số lính Nhật đang vượt qua doi cát. Một vài lính Nhật tiếp cận được vị trí thủy quân lục chiến đã lao vào giáp lá cà với lực lượng phòng thủ và chiếm được một số ụ súng tiền tiêu. Ngoài ra, hỏa lực súng trường và súng máy từ phía đông con lạch đã giết chết nhiều xạ thủ súng máy Hoa Kỳ.[27] Một đại đội thủy quân lục chiến, lực lượng dự trữ bố trí ngay sau phòng tuyến đầu, đã tấn công và tiêu diệt hầu hết số lính Nhật tiếp cận được phòng tuyến, kết thúc đợt tấn công đầu tiên của trung đoàn Ichiki kéo dài khoảng 1 giờ đồng hồ.[28][29]

Lúc 2 giờ 30 phút sáng, bắt đầu đợt tấn công thứ hai với 150 đến 200 lính Nhật cũng với chiến thuật cũ là băng qua doi cát. Đợt tấn công này tiếp tục bị dập tắt hoàn toàn. Một sĩ quan Nhật Bản sống sót sau đợt tấn công đã đề nghị Ichiki cho rút lui số quân còn lại nhưng Ichiki đã bác bỏ phương án này.[30]

Khi trung đoàn Ichiki đang tổ chức tập hợp lại, người Nhật đã pháo kích bằng súng cối vào phòng tuyến Hoa Kỳ.[31] Thủy quân lục chiến đã phản kích bằng pháo 75 mm và súng cối vào vị trí phía đông con lạch.[32] Khoảng 5 giờ sáng, hơn 200 lính Nhật bắt đầu đợt tấn công thứ ba, lần này họ chuyển hướng tấn công sang bên sườn phòng tuyến quân Mỹ bằng cách lội qua những con sóng và tiếp cận bãi biển ở khu vực bờ tây của con lạch. Tuy nhiên, hỏa lực đại liên và pháo của thủy quân lục chiến trải dọc bờ biển đã một lần nữa gây ra thương vong lớn với quân tấn công và buộc lính Nhật phải ngừng cuộc tấn công và rút lui về bờ đông con lạch.[33][34] Nhiều giờ sau đó, lính Nhật và lính Mỹ đã bắn trả nhau bằng súng trường, súng tiểu liên, súng máy và pháo ở cự ly gần, với khoảng cách chỉ bằng một doi cát và một con lạch.[35]

Thủy quân lục chiến Mỹ phản công

Một chiếc xe tăng M3A1 Stuart của thuỷ quân lục chiến Hoa Kỳ tại Guadalcanal năm 1942.

Mặc dù chịu quá nhiều tổn thất sau các đợt tấn công thất bại, những người còn sống sót của trung đoàn Ichiki vẫn bám trụ lại phía đông con lạch, không thể hoặc không có ý định rút quân.[36] Bình minh ngày 21 tháng 8, các chỉ huy trưởng đơn vị thủy quân lục chiến Hoa Kỳ đã quyết định sẽ tổ chức phản công.[37] Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 1, do trung tá Lenard B. Cresswell chỉ huy, sẽ vượt qua thượng nguồn lạch Alligator, bao vây trung đoàn Ichiki ở phía nam và phía đông, ngăn chặn mọi con đường rút lui có thể và dồn trung đoàn này đến một rừng dừa nhỏ bên bờ đông con lạch.[35] Quân Nhật cố gắng chống cự quyết liệt đến người cuối cùng, không còn vũ khí hạng nặng, họ rút chốt lựu đạn lao vào xe tăng và đội hình quân Mỹ. Tuy nhiên, quân Mỹ đã lường trước mọi việc, máy bay xuất phát từ sân bay Henderson đã tiến hành oanh kích số lính Nhật đang cố kháng cự hoặc chạy trốn khỏi bãi biển. Chiều ngày hôm đó, năm chiếc xe tăng hạng nhẹ của thủy quân lục chiến đã băng qua con lạch tiến đến rừng dừa nhỏ, những chiếc xe tăng này quét sạch rừng dừa bằng súng máy và đạn pháo, cán qua những thân người và cả những lính Nhật không thể hoặc không kịp tránh đường. Khi cuộc tấn công này kết thúc, tướng Vandegrift đã nhận xét "phần sau xe tăng y hệt như một cái cối xay thịt".[38][j]

Đến 5 giờ chiều ngày 21 tháng 8, sức kháng cự của quân Nhật đã chấm dứt. Đại tá Ichiki đã cho đốt cờ trung đoàn và chết cùng đơn vị của mình.[39] Khi những người lính thủy quân lục chiến dạo quanh chiến trường để xem xét, nhiều lính Nhật nằm bị thương đã bất ngờ bắn vào họ, làm chết hoặc bị thương nhiều người. Vì vậy sau đó, thủy quân lục chiến đã chia nhau bắn hoặc đâm lê mọi lính Nhật mà họ trông thấy, mặc dù khoảng 15 lính Nhật bị thương và bất tỉnh đã bị bắt làm tù binh.[k][l] Khoảng 30 lính Nhật đã chạy trốn thành công và gia nhập phần còn lại của trung đoàn đang giữ đầu cầu ở Taivu Point.[m][40] Phía Mỹ có 35 người chết (tài liệu khác ghi từ 41-44 người chết) và 75 người bị thương.[39]